Trung tâm Vật lý lý thuyết Quốc tế Abdus Salam và Khoa học Việt Nam: 60 năm hợp tác và xây dựng tương lai

Toàn cảnh buổi Lễ

Trung tâm Vật lý lý thuyết quốc tế Abdus Salam (International Centre for Theoretical Physics - ICTP) là một Trung tâm nghiên cứu quốc tế về vật lý và toán học do nhà vật lý lý thuyết đoạt giải Nobel - Abdus Salam khởi xướng thành lập năm 1964. ICTP đóng vai trò là một cầu nối quan trọng giữa các nhà khoa học trên toàn thế giới, đặc biệt là các nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển. ICTP là trung tâm dạng 1 của Unesco và  đặt tại thành phố Trieste, Italy. Nguồn kinh phí hoạt động của ICTP từ giải thưởng Nobel của Abdus Salam, Chính phủ Italy và Unesco.

Hoạt động chính của ICTP gồm: (1) Các chương trình đào tạo: ICTP tổ chức nhiều loại hình đào tạo, từ các khóa học ngắn hạn đến các chương trình tiến sĩ, bao gồm các lĩnh vực như vật lý năng lượng cao, vật lý chất rắn, toán học, vật lý địa cầu, và khoa học máy tính; (2) Các hội nghị và hội thảo: ICTP tổ chức hàng trăm hội nghị và hội thảo khoa học mỗi năm, thu hút sự tham gia của các nhà khoa học hàng đầu thế giới; (3) Các chương trình hợp tác: ICTP hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu và các tổ chức quốc tế khác để xây dựng các trung tâm nghiên cứu và đào tạo tại các nước đang phát triển.

ICTP có lịch sử hợp tác đáng tự hào với nền khoa học Việt Nam. ICTP đã tiếp sức giúp nhiều nhà khoa học của Việt Nam phát triển và duy trì sự nghiệp nghiên cứu khoa học của mình. Trải qua nhiều giai đoạn, Trung tâm đã hỗ trợ cho hơn 1500 nhà khoa học Việt Nam tham dự các hội nghị, hội thảo và các chương trình đào tạo của Trung tâm. Nhiều nhà vật lý và toán học Việt Nam từng là thành viên liên kết (Associate), nghiên cứu viên sau tiến sỹ, học viên trong chương trình trao đổi "Federation scheme" và đặc biệt là tham dự Chương trình Diploma của ICTP. Có thể nói trong các thập kỷ 1980, 1990, ICTP là một trong số rất ít "cửa sổ nhìn ra thế giới" của các nhà khoa học Việt Nam. ICTP giúp nhiều nhà khoa học trẻ trưởng thành và là cầu nối để các nhà khoa học Việt Nam tham gia vào các mạng lưới khoa học và hợp tác nghiên cứu với các nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới. Điều này thật sự đã giúp cho sự phát triển, hội nhập của Khoa học Việt Nam vào trong nên khoa học thế giới. Đặc biệt, với sự thành lập gần đây của hai trung tâm dạng 2 được bảo trợ bởi Unesco là Trung tâm Nghiên cứu và Đào Tạo Toán học Quốc tế và Trung tâm Vật lý Quốc tế tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST), sự hợp tác giữa ICTP và cộng đồng khoa học Việt Nam càng được thắt chặt và củng cố.

Riêng đối với VAST, có nhiều cán bộ đặc biệt đến từ Viện Toán học và Viện Vật lý đã sang ICTP tham dự các hoạt động khoa học tại Trung tâm quốc tế này. Các giáo sư đầu ngành như GS. Nguyễn Văn Hiệu, GS. Nguyễn Văn Đạo, GS. Đào Vọng Đức, GS. Hà Huy Khoái, GS. Ngô Việt Trung, GS. Lê Tuấn Hoa đã tham dự tích cực nhiều hoạt động của ICTP. Một trong những đóng góp đáng kể của ICTP đối với VAST là đã hỗ trợ tài chính cho nhiều hoạt động khoa học tại Việt Nam như hội nghị, lớp học quốc tế do các Viện chuyên ngành đồng tổ chức, đặc biệt trong nhiều năm ICTP đã hỗ trợ tài chính cho Lớp học Vật lý Việt Nam (Vietnam School Of Physics – VSOP do Viện Vật lý và Rencontre du Vietnam tổ chức) để đón tiếp giảng viên mời cũng như sinh viên nước ngoài tới Việt nam tham dự lớp học.

VAST đã ký MOU với ICTP về hợp tác đôi bên trong đó có việc tiến hành tổ chức thường xuyên các lớp học khu vực tại Việt Nam luân phiên theo các chuyên đề của Toán, Lý, Năng lượng, Khoa học trái đất…; trao đổi các ấn phẩm khoa học và hỗ trợ cho các nhà khoa học phát triển sự nghiệp nghiên cứu của mình.

Các lĩnh vực nghiên cứu tại VAST đã nhận được sự hỗ trợ đáng kể của ICTP là: Vật lý (Viện Vật lý); Toán học và cơ học (Viện Toán học, Viện Cơ học…); Khoa học trái đất (Viện Vật lý địa cầu, Viện Địa lý…). Gần đây nhất, Giám đốc ICTP là thành viên ban điều hành của các Trung tâm UNESCO dạng 2 về Toán học và Vật lý thành lập tại Viện Toán học và Viện Vật lý của VAST. 

GS.TS. Trần Tuấn Anh – Phó Chủ tịch VAST phát biểu

Phát biểu tại Lễ kỷ niệm, GS.TS. Trần Tuấn Anh – Phó Chủ tịch VAST nhấn mạnh, trong nhiều năm qua ICTP là đối tác kiên định của VAST trong hành trình thúc đẩy khoa học ở Việt Nam, đặc biệt với sự hỗ trợ quý giá gần đây của ICTP cho hai trung tâm do UNESCO tài trợ tại VAST - Trung tâm Vật lý Quốc tế (ICP) và Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo Toán học Quốc tế (ICRTM). Hai trung tâm này đã trở thành hai trong số những trụ cột xuất sắc trong khoa học của chúng tôi, nuôi dưỡng tài năng và thúc đẩy nghiên cứu đột phá. Mối quan hệ hợp tác lâu dài này đã có những đóng góp quan trọng cho cộng đồng khoa học Việt Nam, nâng cao năng lực con người trong các lĩnh vực khoa học tự nhiên và các lĩnh vực liên quan, và đưa khoa học Việt Nam vào mạng lưới toàn cầu. GS.TS. Trần Tuấn Anh đánh giá cao những đóng góp của ICTP đối với nền khoa học Việt Nam đồng thời gửi lời chúc mừng ICTP về các thành tựu đạt được trên mạng lưới toàn cầu. Phó Chủ tịch bày tỏ khi hướng tới tương lai, VAST cam kết tiếp tục tăng cường sự hợp tác với ICTP góp phần vào việc thúc đẩy nghiên cứu và bồi dưỡng thế hệ các nhà khoa học tiếp theo ở Việt Nam.

GS. Atish Dabholkar - Giám đốc ICTP phát biểu

GS. Atish Dabholkar - Giám đốc ICTP, cũng bày tỏ niềm vui khi có mặt trong sự kiện này. Ông hy vọng các nhà khoa học trẻ Việt Nam sẽ ngày càng tự tin và phát triển hơn nữa trong công tác nghiên cứu khoa học và ICTP luôn sẵn sàng hỗ trợ.  

Trong khuôn khổ sự kiện cũng diễn ra Hội thảo khoa học với 07 báo cáo về các kết quả hợp tác, nghiên cứu giữa các trường Đại học, Viện nghiên cứu của Việt Nam với ICTP. Các báo cáo viên đến từ Viện Vật lý địa cầu (VAST), Viện Vật lý (VAST), Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học quốc gia Hà Nội (VNU), Đại học Quy Nhơn, Đại học Phenikaa; Ngoài ra còn có 02 bài giảng của của GS. Ngô Bảo Châu (Đại học Chicago và Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán), và GS. Đàm Thanh Sơn (Đại học Chicago).

Một số hình ảnh khác tại sự kiện:

 
Đại sứ Marco DELLA SETA phát biểu
 
GS. Ngô Việt Trung phát biểu
 
PGS.TS. Trịnh Xuân Hoàng – Viện Vật lý phát biểu
 
Các đại biểu tham dự buổi Lễ chụp ảnh lưu niệm
   

 
Các nhà khoa học báo cáo tại hội thảo

Minh Tâm