Phát hiện một dòng cá Chép mới trong loài Cyprinus carpio dựa trên dữ liệu phân tích di truyền phân tử

13/05/2020

Trong khuôn khổ Nhiệm vụ hợp tác quốc tế song phương giữa Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) với Quỹ Nghiên cứu cơ bản Liên bang Nga mã số QTRU01.07/19-20 do PGS.TS. Nguyễn Văn Quân, Viện Tài nguyên và Môi trường biển làm chủ nhiệm với đối tác Nga, do TS. Sergey Rastorguev, Viện Kurchatov (Mát-xcơ-va) làm chủ nhiệm, các nhà khoa học đã phát hiện một nhóm dòng cá chép mới trong loài Cyprinus carpio từ kết quả phân tích dữ liệu di truyền phân tử đã được công bố trên Tạp chí chuyên ngành Q1 Sinh thái và Tiến hóa (Ecology and Evolution), ngày 27 tháng 04 năm 2020.

Xem chi tiết tại link: http://dx.doi.org/10.1002/ece3.6286

Cá chép (Cyprinus carpio) đóng vai trò quan trọng về mặt kinh tế trong ngành nuôi trồng thủy sản do khả năng thích nghi cao với môi trường và nguồn thức ăn. Theo lịch sử thuần dưỡng, cá Cyprinus carpio là loài cá đầu tiên được thuần hóa ở Trung Quốc từ thời cổ đại. Cho tới nay, đã có nhiều dòng cá chép được thuần hóa trên thế giới. Tuy nhiên, việc xác định nguồn gốc của cá chép (Cyprinus carpio) hiện vẫn còn gây nhiều tranh cãi trong khoa học.

Trong nghiên cứu này, 68 mẫu cá chép Châu Âu thuộc 9 dòng đã được thuần hóa và 4 quần thể cá tự nhiên khác nhau đã được lập bản đồ di truyền với kỹ thuật mới ddRADseq. Kết quả đã cho thấy các dòng cá thuần hóa được chia thành hai nhóm riêng biệt. Trong đó, nhóm 1 gồm các dòng cá chép ở trung tâm Châu Âu và nhóm 2 gồm các dòng cá chép có nguồn gốc từ phía Bắc thuộc Liên Xô cũ, có tính chịu lạnh. Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng, việc lai dòng cá chép đã thuần hóa với cá chép Amur tự nhiên (C. carpio haematopterus) và sự chọn lọc qua các thế hệ con lai theo hướng thích ứng với điều kiện môi trường bất lợi đã hình thành nên nhóm thứ hai. Do vậy, kết quả nghiên cứu này đã cung cấp thêm sự hiểu hiết về lịch sử biến đổi di truyền của cá chép Cyprinus carpio hiện nay từ quần thể cá chép tự nhiên và nhân tạo, trong đó có sự pha trộn giữa nguồn gen cá tự nhiên với cá đã được thuần hóa.

Đặc biệt, trong nghiên cứu này các nhà khoa học đã dùng các chỉ thị phân tử truy xuất được nguồn gốc của các dòng cá chép của Nga hiện nay mà không cần dựa vào bất kỳ một dữ liệu lịch sử nào như bản đồ nhân giống hoặc lịch sử lai tạo. Do vậy, kết quả nghiên cứu này là cơ sở khoa học quan trọng cho việc áp dụng phương pháp sinh học phân tử như SNP, ddRADseq trong việc đánh giá di truyền các giống vật nuôi trồng, ứng dụng trong lai tạo giống và bảo tồn. Kết quả nghiên cứu này cung cấp dữ liệu nền nhằm đánh giá tác động về mặt di truyền của dòng cá chép Việt Nam lên dòng cá chép Châu Âu cũng sẽ được sớm công bố trong thời gian tới đây.

Biểu đồ phân bố không gian của các dòng cá chép có nguồn gốc từ phía Bắc thuộc Liên Xô cũ dựa trên khoảng cách di truyền;
PC – thành phần chính (principal component)