Nghiên cứu, đánh giá hiện trạng và đề xuất các giải pháp quản lý, bảo tồn, sử dụng bền vững các loài động vật có xương sống trên cạn có giá trị khoa học và kinh tế ở quần đảo Cù Lao Chàm

06/04/2018

Khu hệ Động vật có xương sống (ĐVCXS) trên cạn ở Việt Nam đã được các nhà Động vật học Việt Nam và nước ngoài nghiên cứu. Tuy vậy, nhiều loài động vật mới vẫn tiếp tục được phát hiện những năm gần đây. Bảo tồn Đa dạng sinh học (ĐDSH) đang là vấn đề cấp thiết, vì tuy đã có nhiều giải pháp bảo tồn được đề xuất và thực hiện, song các giá trị ĐDSH của Việt Nam vẫn tiếp tục bị suy giảm. So với Sách Đỏ Việt Nam (SĐVN) xuất bản năm 1992 và 2000, SĐVN xuất bản năm 2007 đã phải bổ sung thêm nhiều loài bị đe dọa diệt vong, nhiều loài chuyển lên bậc đe dọa cao hơn. Chính vì thế, công tác điều tra đánh giá hiện trạng khu hệ ĐVCXS trên cạn, nhất là các loài có giá trị Khoa học và Kinh tế đang là yêu cầu thực tiễn, mang tính cấp thiết.

Năm 2010, Chính phủ ra quyết định 742/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch 16 Khu bảo tồn (KBT) biển với diện tích 270,271 ha (100,654 ha đất nổi và 169.617 ha biển). Tuy vậy, chúng ta cũng vẫn chưa có được số liệu đầy đủ về khu hệ ĐVCXS của toàn bộ các KBT biển và ven biển ở Việt Nam. Năm 2006, KBT biển Cù Lao Chàm (CLC) chính thức được thành lập và là một trong 15 KBT biển của Việt Nam. Năm 2009, UNESCO chính thức công nhận khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm - Hội An.

Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn nói trên, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã quyết định phê duyệt đề tài: ”Nghiên cứu , đánh giá hiện trạng và đề xuất các giải pháp quản lý, bảo tồn, sử dụng bền vững các loài động vật có xương sống trên cạn (thú, chim, bò sát, ếch nhái) có giá trị khoa học và kinh tế ở quần đảo Cù Lao Chàm (Quảng Nam)” do PGS.TS. Lê Đình Thủy - Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật làm chủ nhiệm. Tại phiên họp nghiệm thu ngày 22/1/2018, đề tài được Hội đồng khoa học cấp VAST nghiệm thu và đánh giá xếp loại Xuất sắc.

Sau 3 năm thực hiện, đề tài đã đạt được kết quả chính sau:

Về khoa học

Đánh giá phân tích và xây dựng đầy đủ Danh lục thành phần loài khu hệ động vật có xương sống trên cạn quần đảo Cù Lao Chàm gồm 128 loài thuộc 59 họ, 21 bộ. Trong đó: thú có 29 loài, 17 họ, 7 bộ; chim có 52 loài, 24 họ, 12 bộ; bò sát - ếch nhái có 47 loài thuộc 18 họ và 2 bộ. Đã xác định 17 loài động vật có xương sống trên cạn có giá trị khoa học và kinh tế phân bố ở 3 sinh cảnh khu vực nghiên cứu.
Đánh giá, phân tích về hiện trạng của 17 loài động vật có xương sống trên cạn có giá trị khoa học và kinh tế phân bố ở 3 sinh cảnh. Cụ thể:
Đánh giá và phân tích một số tác nhân ảnh hưởng, tác động đến hệ sinh thái, nơi ở, nơi kiếm ăn …vv ở 3 sinh cảnh phân bố của 17 loài động vật có xương sống trên cạn có giá trị khoa học và kinh tế. Đó là: Nơi kiếm ăn bị thu hẹp do xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch chưa hợp lý, khai thác cây làm nước uống và bán cho du khách, du lịch ngắm hoa Ngô đồng đỏ trong mùa ra hoa, khai thác cây Ngô đồng đỏ để làm võng bán cho khách du lịch,….vv

Về ứng dụng: Đề xuất 5 giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững các loài động vật có xương sống có giá trị khoa học và kinh tế ở quần đảo Cù Lao Chàm.

Đề tài đã công bố:

2 bài báo trong tuyển tập Báo cáo khoa học về Sinh thái và Tài nguyên sinh vật. Hội nghị khoa học toàn quốc về Sinh thái và TNSV lần thứ 6. Hà Nội, 21/10/2015.
2 bài báo trong tuyển tập Báo cáo khoa học về Nghiên cứu và giảng dạy Sinh học ở Việt Nam. Hội nghị khoa học quốc gia lần thứ hai. Đà Nẵng, 20/05/2016.
1 bài đăng trong T/c Khoa học ĐHQGHN, Khoa học TN và CN. Tập 31, Số 4S (2015)
1 bài đăng trong T/c Sinh học, tập 38- số 1, tháng 3-2016.
1 bài báo tiếng Anh đăng trong T/c Zootaxa 4344 (3): 573-588.
ISSN 1175-5326 (Print edition). ISSN 1175-5334 (online edition)

Đề tài đã đào tạo:

01 Thạc sĩ sinh học (bảo vệ tháng 12/2015, đạt loại xuất sắc).
01 Tiến sỹ sinh học (LA được bảo vệ 12/2/2018 tại HĐ chấm LA cấp Viện ST &TNSV đạt loại xuất sắc).

Đề tài là công trình nghiên cứu đầu tiên cập nhật Danh lục thành phần loài khu hệ động vật có xương sống trên cạn ở quần đảo Cù Lao Chàm và đánh giá đầy đủ các yếu tố sinh thái, tác nhân tác động ảnh hưởng đến sự phân bố, tồn tại và phát triển của 17 loài động vật có xương sống trên cạn (thú, chim, bò sát - ếch nhái ) có giá trị khoa học kinh tế. Qua đó, đề xuất các giải pháp về bảo tồn, phát triển bền vững các loài động vật có xương sống trên cạn có giá trị khoa học và kinh tế ở quần đảo Cù Lao Chàm phù hợp với đặc thù của địa phương.

Một số hình ảnh hoạt động của đề tài trên thực địa