Một số loài tuyến trùng được ghi nhận đầu tiên tại Lâm Đồng

Hình 1. Chủ nhiệm TS. Trịnh Quang Pháp làm việc cùng thành viên của nhóm nghiên cứu

Tuyến trùng ký sinh thực vật được biết đến là một trong những đối tượng gây hại cây trồng. Nghiên cứu sự đa dạng tuyến trùng ký sinh thực vật vẫn còn khiêm tốn chỉ tập trung chủ yếu trên các cây trồng có giá trị như cà phê, hồ tiêu và rau hoa. Trong quá trình điều tra những năm gần đây đã ghi nhân 15 loài và 2 giống mới tại đây nâng tổng số loài tuyến trùng ký sinh thực vật đã ghi nhân là 85 loài, 17 giống. Mặc dầu vậy, các nhóm tuyến trùng khác bắt gặp khá nhiều nhưng chưa được tập trung nghiên cứu ở Lâm Đồng.

Hình 2. Sinh cảnh thu mẫu tại Lâm Đồng: A: thông+cà phê+rau (Di Linh); B: thông+cà phê+rau (Đơn Dương); C: rau (Đức Trọng)

Sự chuyển vùng sinh thái từ đất rừng sang đất trồng cà phê hay các cây trồng khác đã làm thay đổi thành phần của các loài tuyến trùng ký sinh thực vật ở Tây Nguyên nói chung và Lâm Đồng nói riêng. Một thực tế là những loài hầu như chưa bắt gặp trước đó lại xuất hiện rất nhiều với tần xuất cao như các loài Radopholus arabocoffeae, Apratylenchus vietnamensis và M. moensi.

Mục đích của nhóm nghiên cứu là phân tích, đưa ra dự báo nhóm tuyến trùng có nguy cơ bùng phát dịch hại cây trồng ở Lâm Đồng. Đây chính là điểm quan trọng giúp các nhà quản lý có thể đưa ra các quyết định về định hướng vùng sản xuất nông nghiệp trong thời gian tới.

Nhóm tuyến trùng quan trọng có khả năng gây hại đối với cây trồng nhất là đối với cây cà phê và cây rau như nhóm tuyến trùng sần rễ (Meloidogyne) và tuyến trùng nội ký sinh di chuyển (Pratylenchus và Radopholus).

Dựa trên mật độ tuyến trùng ký sinh gây hại thì tuyến trùng giống Bursaphelenchus có tiềm năng gây hại lớn nhất khi có mật độ trung bình tới 1265 cá thể/mẫu. Trên thế giới cũng như ở Việt Nam đã có nhiều báo cáo về sự gây hại đặc biệt nghiêm trọng của tuyến trùng Bursaphelenchus. Do vậy, mặc dù giống này chỉ được tìm thấy ký sinh gây hại trên cây thông, sự xuất hiện của nhóm tuyến trùng này cần được đặc biệt lưu tâm đối với cây lá kim.

Dựa trên tần suất xuất hiện tuyến trùng thuộc giống Helicotylenchus, Pratylenchus và Meloidogyne là những nhóm có nguy cơ bùng phát thành dịch hại cao nhất với tần suất xuất hiện và mật độ cao. Đặc biệt, tuyến trùng giống Pratylenchus và Meloidogyne phân bố rộng và được coi là nhóm tuyến trùng có khả năng gây hại nghiêm trọng hàng đầu trên nhiều loại cây trồng khác nhau từ cây một lá mầm đến cây hai lá mầm.

Dựa theo sinh cảnh cây chủ thì tuyến trùng Helicotylenchus và Meloidogyne là các nhóm có phổ ký chủ rộng nhất với lần lượt 10/13 và 6/13 cây chủ điều tra. Bên cạnh đó, các cây có giá trị kinh tế cao như cà phê và thông cũng bị ký sinh và gây hại bởi nhiều nhóm tuyến trùng nhất với lần lượt 17/26 và 12/26 nhóm tuyến trùng ký sinh thực vật.

 Hình 3. Thu mẫu tuyến trùng tại Lâm Đồng

Trong tổng số 107 loài tuyến trùng thực vật đã ghi nhận ở Lâm Đồng, nghiên cứu của nhóm đã ghi nhận 38 loài và 23 loài ghi nhận đầu tiên ở Lâm Đồng. Nhóm đã hoàn thành 100 tiêu bản của 38 loài và đã đăng ký 07 trình tự DNA (D2D3, ITS và 18S) của 4 loài tuyến trùng thực vật trên GenBank.

Các yếu tố về lý hóa đất ảnh hưởng tới tuyến trùng như pH, chỉ số OM và dung trọng đất là tương quan chặt nhất đối với mật độ tuyến trùng trong đất của các nhóm tuyến trùng sần rễ và tuyến trùng nội ký sinh di chuyển. Thành phần tuyến trùng khá tương đồng nhau không có sự khác biệt rõ rệt giữa 3 huyện Đơn Dương, Di Linh và Đức Trọng. Yếu tố cây chủ cây rau là yếu tố mẫn cảm nhất đối với tuyến trùng nhóm tuyến trùng sần rễ và tuyến trùng nội ký sinh di chuyển.

Các kết quả của đề tài là dẫn liệu quan trọng, là cơ sở định hướng cho địa phương trong việc phát triển cây trồng và phát triển vùng kinh tế. Nhận biết được các loài có khả năng gây hại đối với cây trồng phục vụ cho phòng trừ tổng hợp tuyến trùng ký sinh cây trồng nông nghiệp và dự đoán được khả năng bùng phát của từng loài. Bên cạnh đó có yếu tố về đất như tăng pH, hàm lượng hữu cơ và dung trọng đất cũng được quan tâm trong quá trình canh tác và phòng trừ dịch hại giảm thiểu thuốc hóa học trong nông nghiệp.

Đề tài đã công bố được 04 bài báo, trong đó có 03 bài báo quốc tế thuộc danh mục SCI-E và 01 bài báo trên tạp chí VAST02.

Hiện nay ở Lâm Đồng, những mô hình chuyển dịch cây trồng khác vẫn còn tiếp tục tại một số huyện, một số huyện khác đang có dịch bệnh tuyến trùng bùng phát trên nhiều đối tượng cây dâu tằm, cây dược liệu,.. Do đó, nhóm nghiên cứu mong được tiếp tục triển khai xác định vị trí phân loại các loài tuyến trùng, tiến hành các nghiên cứu để hoàn thiện và làm sáng tỏ các kết quả của đề tài nhằm định hướng phát triển nông nghiệp tại Lâm Đồng nói riêng và Tây Nguyên nói chung.

Nguồn tin: Chu Thị Ngân - Trung tâm Thông tin - Tư liệu
Xử lý tin: Minh Tâm