Lễ kỷ niệm 20 năm thành lập Viện Khoa học vật liệu và đón nhận Huân chương Lao động hạng nhất

Về tham dự Lễ kỷ niệm còn có đại diện các cơ quan, doanh nghiệp có quan hệ hợp tác với Viện, các đồng chí nguyên là Lãnh đạo Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, các đồng chí nguyên là Lãnh đạo Viện Khoa học vật liệu qua các thời kỳ, toàn thể cán bộ viên chức hiện đang công tác tại Viện và các đồng chí nguyên là cán bộ của Viện nay đã nghỉ hưu và các đồng chí đã từng công tác tại Viện.

GS. Nguyễn Quang Liêm, Viện trưởng Viện Khoa học vật liệu trình bày báo cáo “Viện Khoa học vật liệu-20 năm thành lập và phát triển”

Viện Khoa học vật liệu được thành lập ngày 11/6/1993 theo tinh thần nhằm xây dựng và phát triển một trong bốn hướng khoa học công nghệ trọng điểm là Khoa học công nghệ vật liệu mới.

20 năm xây dựng và phát triển, Viện Khoa học vật liệu đã thu được rất nhiều thành tích nổi bật trong lĩnh vực nghiên cứu cơ bản về khoa học vật liệu, triển khai ứng dụng có hiệu quả cao các kết quả nghiên cứu công nghệ chế tạo vật liệu và thiết bị trong thực tế, tích cực tham gia đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao trong lĩnh vực khoa học và công nghệ vật liệu mới và phát huy có hiệu quả hợp tác quốc tế trong hướng trọng điểm của Nhà nước về Khoa học và công nghệ vật liệu.

Giai đoạn hình thành (1993-1997)

Các phòng chuyên môn, các đơn vị nghiên cứu ở các Phân Viện vừa hình thành, vừa xây dựng để phát triển. Các nghiên cứu công nghệ được đặc biệt chú trọng bên cạnh những nghiên cứu cơ bản các tính chất quang-điện-từ của vật liệu vốn có truyền thống. Bên cạnh nhứng kết quả nghiên cứu cơ bản, một số thành tích nghiên cứu công nghệ nổi bật thời kỳ này là đã phát triển thành công detector bán dẫn để sử dụng trong thiết bị huỳnh quang tia X; một số loại laser khí, các mođun quang học và các thiết bị châm cứu bằng laser; đặc biệt đã thành lập Công ty chế tác đá quý để triển khai ứng dụng các kết quả nghiên cứu về ngọc và đá quý, là tiền thân của Tập đoàn vàng bạc đá quý DOJI, một doanh nghiệp tiêu biểu ở nước ta hiện nay.

Thành tựu nghiên cứu và triển khai công nghệ chế biến khoáng sản của Viện là đã thiết kế và chỉ đạo xây dựng thành công nhà máy tuyển quặng mangan Đức Thọ (Hà Tĩnh) công suất 3.600 tấn/năm, nhà máy tuyển cao lanh A Lưới (Thừa Thiên-Huế) công suất 15.000 tấn/năm.

Viện đã nghiên cứu công nghệ chiết tách các nguyên tố đất hiếm từ khoáng sản nước ta và nghiên cứu chế tạo các nam châm đất hiếm NdFeB cường độ cao, ứng dụng chế tạo thành công các máy phát thủy điện nhỏ (200W, 500W và 1000W) và các máy tuyển từ chất lượng tương đương với các máy cùng loại của Mỹ và Châu Âu nhưng giá thành chỉ bằng 1/3, được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp chế biến khoáng sản có từ tính ở nước ta.

Tại Phân Viện KHVL Nha Trang, các nghiên cứu công nghệ chế biến các sa khoáng TiO2 và rong biển đã đạt kết quả tốt.

Phân Viện KHVL tại Thành Phố Hồ Chí Minh đã nghiên cứu thành công nhiều loại vật liệu xử lý ô nhiễm môi trường, đặc biệt là thiết bị lọc nước mặn thành nước ngọt bằng phương pháp thẩm thấu ngược đã được sử dụng có hiệu quả ở các vùng ven biển thiếu nước ngọt.

Giai đoạn phát triển (1998-2008)

Trang thiết bị được tăng cường cho các hường nghiên cứu, trong đó có dự án ODA CHLB Đức tài trợ xây dựng Trung tâm “Đánh giá hư hỏng vật liệu” COMFA và đặc biệt là Dự án Phòng thí nghiệp trọng điểm Quốc gia về Vật liệu và linh kiện điện tử.

Các kết quả nghiên cứu cơ bản về tính chất quang-điện-từ của vật liệu bán dẫn đã được công bố trên các tạp chí quốc tế; trong đó những công trình về vật liệu nano-là hướng khoa học công nghệ mới được triển khai, sớm nhất trong cả nước. Một số loại vật liệu và linh kiện điện tử, quang điện tử tiên tiến và thiết bị khoa học công nghệ được chế tạo tại Viện như ống các-bon nano, các chấm lượng tử bán dẫn/tinh thể nano phát quang hiệu suất cao, vật liệu từ điện trở khổng lồ, thiết bị huỳnh quang tia X tiếp tục được sử dụng rộng rãi trong cả nước. Thiết bị tuyển từ và công nghệ tuyển của Viện tiếp tục được khẳng định, chiếm lĩnh thị trường; trong đó công nghệ tuyển nổi tro bay của Viện đã thực sự đóng góp cho bê tông đầm lăn được ứng dụng trong những công trình trọng điểm của quốc gia như thủy điện Sơn La. Các loại vật liệu và công nghệ bảo vệ chống ăn mòn, vật kiệu chịu mài mòn cao được sử dụng trong nhiều nhà máy đóng tàu và khai thác khoáng sản.

Giai đoạn hiện đại hóa và hội nhập quốc tế (2009 đến nay)

Xác định được trong xu thế toàn cầu hóa, các hoạt động khoa học công nghệ chắc chắn cần hội nhập và phải đạt chuẩn quốc tế, Viện Khoa học vật liệu đã đẩy mạnh các hoạt động ở tầm quốc tế không chỉ trong nghiên cứu cơ bản và đào tạo mà cả trong lĩnh vực nghiên cứu công nghệ vật liệu và triển khai ứng dụng.

Do chủ động hội nhập quốc tế, Viện đã và đang thực hiện 5 đề tài theo Nghị định thư và 2 đề tài lớn với sự đồng tài trợ của ba nước Nhật Bản, Thái Lan và Việt Nam, và 1 cấu phần trong Dự án do Châu Âu tài trợ (về vật liệu quang xúc tác làm sạch ô nhiễm môi trường nước với sự tham gia của 3 nước ASEAN và 4 nước EU, kinh phí ~4 triệu ơ-rô). Kết quả thu được trong các lĩnh vực hoạt động của Viện trong gia đoạn này là đã xuất bản gần 200 bài báo trên các tạp chí khoa học chuyên ngành quốc tế có uy tín cao, các kết quả nghiên cứu thuộc các hướng khoa học và công nghệ tiên tiến như vật liệu nano phát quang sư dụng cho chế tạo các cảm biến sinh học/đánh dấu huỳnh quang, vật liệu nano từ tính cho điều trị khối u bằng hiệu ứng từ-nhiệt, vật liệu nano xúc tác nano xử lý khí thải độc…Nghiên cứu nâng cao giá trị gia tăng của các loại vật liệu nguồn gốc thiên nhiên như talic, sericit, feldspat cũng đã được triển khai khá thành công, đang phát triển thành các dự án sản xuất thử nghiệm. Các nghiên cứu công nghệ tuyển khoáng, luyện kim được chú trọng, cho những kết quả khả quan về chế biến sâu kim loại màu (đồng, niken).

Bên cạnh những hoạt động nghiên cứu và triển khai ứng dụng công nghệ, Viện Khoa học vật liệu là một cơ sở đào tạo sau đại học có uy tín cao trong các ngành khoa học vật liệu, vật lý, hóa học, kim loại học,… với các luận án tiến sĩ hầu như đều có công bố quốc tế và số lượng nghiên cứu sinh ngày càng tăng.

Viện Khoa học vật liệu, trong các hoạt động của mình đã thể hiện là đầu mối quan trọng trong hợp tác quốc tế về Khoa học vật liệu với các nước ASEAN, châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc,… nhằm hội nhập sâu rộng KHCN vật liệu Việt Nam với thế giới.

Với những thành tựu nổi bật trong 20 năm xây dựng và phát triển, Viện Khoa học vật liệu đã vinh dự được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng ba (năm 2003), hạng nhì (năm 2008) và hạng nhất trong dịp kỷ niệm 20 năm thành lập (năm 2013); các cán bộ của Viện là tác giả và đồng tác giả của 2 Giải thưởng Hồ Chí Minh và 2 Giải thưởng Nhà nước về Khoa học tự nhiên và Khoa học Công nghệ, 5 Giải thưởng Sáng tạo KHCN Việt Nam, nhiều Bằng khen và Cờ thi đua.

GS. Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm KHCNVN thừa ủy quyền Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Lao động hạng nhất cho Viện Khoa học vật liệu

Một số hình ảnh tiêu biểu tại Lễ kỷ niệm:

Văn nghệ chào mừng

GS. Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm KHCNVN phát biểu chúc mừng

GS.VS. Nguyễn Văn Hiệu, nguyên Viện trưởng đầu tiên của Viện Khoa học vật liệu

Phát biểu chúc mừng của đại biểu tham dự lễ kỷ niệm

20 năm một chặng đường, 20 năm với những thành tựu đáng trân trọng và tự hào, là thành quả lao động với tình thần hăng say, đoàn kết tương trợ của các thế hệ cán bộ. Với khí thế mới, với sức xuân tuổi 20, với tinh thần của một Viện nghiên cứu thuộc Viện Hàn lâm, Viện Khoa học vật liệu đang tự tin phát triển, nỗ lực xây dựng các chương trình/dự án nghiên cứu lớn, tương xứng với sự trưởng thành của Viện, mong muốn đóng góp nhiều hơn nữa trong hoạt động chung của Viện Hàn lâm KHCNVN và góp phần hiệu quả vào sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, nâng cao dân trí, nâng cao vị thế quốc gia.

Chụp ảnh lưu niệm

Tin và ảnh: Thanh Hà