Giải Nobel Hóa học năm 2021
Giải thưởng được Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã công bố lúc 11h45 giờ Thụy Điển (16h45 giờ Việt Nam) ngày 6/10
Trong hóa học, các chất xúc tác có vai trò làm cho các phản ứng hóa học diễn ra nhanh hơn, nhưng không bị mất đi trong quá trình phản ứng, nghĩa là không tham gia vào thành phần các sản phẩm của phản ứng hóa học. Trước đây các nhà khoa học cho rằng chỉ có hai loại chất xúc tác là kim loại và enzym. Tuy nhiên, vào năm 2020, Benjamin List và David MacMillan, với những nghiên cứu độc lập, đã phát triển loại chất xúc tác thứ ba. Nó được gọi là xúc tác hữu cơ phi đối xứng (asymetric organocatalysis) và được xây dựng dựa trên các phân tử hữu cơ nhỏ. "Khái niệm xúc tác này đơn giản nhưng tinh tế. Thực tế là nhiều người đã tự hỏi tại sao chúng ta không nghĩ về nó sớm hơn", Chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học Johan Åqvist chia sẻ.
Benjamin List (người Đức), hiện là Giám đốc Viện Max-Planck für Kohlenforschung, Mülheim an der Ruhr, Đức và
David W.C. MacMillan (người Scotland), hiện là Giáo sư tại Đại học Princeton, Hoa Kỳ.
Chất xúc tác hữu cơ có một khuôn khổ ổn định của các nguyên tử cacbon, mà các nhóm hóa học hoạt động hơn có thể gắn vào. Chúng thường chứa các nguyên tố phổ biến như oxy, nitơ, lưu huỳnh hoặc phốt pho. Điều này có nghĩa là những chất xúc tác này vừa thân thiện với môi trường lại vừa rẻ để sản xuất. Sự mở rộng nhanh chóng trong việc sử dụng các chất xúc tác hữu cơ chủ yếu là do khả năng thúc đẩy xúc tác phi đối xứng của chúng. Khi các phân tử đang được xây dựng, các tình huống thường xảy ra trong đó hai phân tử khác nhau có thể hình thành, mà - giống như hai bàn tay của chúng ta - là hình ảnh phản chiếu của nhau. Các nhà hóa học thường chỉ muốn một trong số những chất này, đặc biệt là khi sản xuất dược phẩm. Benjamin List và David MacMillan đã chỉ ra rằng các chất xúc tác hữu cơ có thể được sử dụng để thúc đẩy nhiều phản ứng hóa học. Bằng cách sử dụng những phản ứng này, các nhà nghiên cứu giờ đây có thể tạo ra nhiều thứ hiệu quả hơn từ dược phẩm mới đến các phân tử có thể thu nhận ánh sáng trong pin mặt trời. Nhờ cách này, các chất xúc tác hữu cơ đang mang lại lợi ích lớn nhất cho con người.
Từ năm 1901 đến 2020, đã có 112 giải Nobel Hóa học được trao, trong đó có 7 phụ nữ được vinh danh. Người duy nhất thắng giải 2 lần là nhà khoa học Frederick Sanger, vào năm 1958 và 1980. Người trẻ nhất từng được trao giải là ông Frédéric Joliot, 35 tuổi khi nhận giải vào năm 1935, còn người lớn tuổi nhất là ông John B. Goodenough, 97 tuổi khi được vinh danh năm 2019.
Tổng hợp: Phương Hà
