Chính thức ra mắt 02 trung tâm khoa học dạng II dưới sự bảo trợ của tổ chức UNESCO: Trung tâm Vật lý Quốc tế (ICP) và Trung tâm Quốc tế Đào tạo và Nghiên cứu Toán học (ICRTM)

Toán học và Vật lý là hai ngành khoa học cơ bản, đã được phát triển từ thời cổ đại, được giảng dạy, nghiên cứu từ bậc sơ cấp tới cao cấp, tại khắp các quốc gia, dân tộc trên thế giới và là nền móng cho nhiều khoa học hiện đại. Viện Toán học và Viện Vật lý là những đơn vị được thành lập đầu tiên trong quá trình xây dựng nền khoa học Việt Nam, góp phần trọng yếu trong những ngày đầu thành lập của Viện Khoa học Việt Nam nay là Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Những cái tên như GS.VS. Trần Đại Nghĩa, GS. Hoàng Tụy, GS.VS. Nguyễn Văn Hiệu,... là những nhà toán học, nhà vật lý của Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam được đông đảo cộng đồng khoa học Việt Nam và quốc tế trân trọng và kính phục.

Khi xây dựng đề án phát triển các trung tâm khoa học quốc tế, cùng với Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện Hàn lâm đã đề xuất lựa chọn lĩnh vực Toán học và Vật lý, với sự ủng hộ, hỗ trợ tích cực từ các cơ quan liên quan của Việt Nam và UNESCO, Đại hội dồng UNESCO trong phiên họp lần thứ 38 năm 2015 với 195 nước thành viên thông qua việc thành lập Trung tâm Quốc tế Nghiên cứu và Đào tạo Toán học và Trung tâm Vật lý Quốc tế - Trung tâm dạng II dưới sự bảo trợ của UNESCO, đặt tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam - cơ quan nghiên cứu khoa học của Chính phủ Việt Nam. Ngay sau khi được Đại hội đồng UNESCO thông qua năm 2015, hai trung tâm đã tiến hành các hoạt động đào tạo và nghiên cứu vật lý/toán học trình độ quốc tế dưới hình thức các lớp học, hội nghị, hội thảo, tài trợ tài năng trẻ của Việt Nam, khu vực Đông Nam Á, hướng tới một số nước trong khu vực Châu Phi - nơi vật lý và toán học còn đang phát triển; đồng thời bước đầu tổ chức các nhóm và thực hiện các đề tài nghiên cứu. Bên cạnh đó các hoạt động góp phần quảng bá tri thức khoa học cho cộng đồng cũng được quan tâm nhằm đa dạng hóa hoạt động của hai trung tâm.

Phát biểu tại sự kiện, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Hoàng Giang cho rằng, việc UNESCO công nhận và bảo trợ hai trung tâm khẳng định vị thế khoa học của Việt Nam trên bản đồ khoa học thế giới, đồng thời giúp hội nhập sâu rộng với khu vực: "Thông qua hai trung tâm khoa học này Việt Nam mong muốn đóng góp cho nền khoa học của khu vực ASEAN và thế giới". Hai trung tâm ICP và ICRTM sẽ góp phần tích cực vào việc thực hiện các mục tiêu chiến lược phát triển khoa học và công nghệ, hiện thực hóa các cam kết quốc tế của Chính phủ; đồng thời tạo sự tin cậy, nâng cao uy tín, vị thế của quốc gia, giúp khoa học Việt Nam hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới. Thứ trưởng Giang cũng khẳng định Bộ Khoa học và Công nghệ luôn đồng hành, ủng hộ và tạo điều kiện cần thiết để hai trung tâm hoạt động hiệu quả, tích cực tham gia các chương trình của UNESCO và đạt được các mục tiêu chung do UNESCO đề ra.

Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Hoàng Giang phát biểu tại buổi lễ

Trong thời gian tới, hai Trung tâm sẽ có các mảng hoạt động chính gồm: (1) Đào tạo vật lý và toán học trình độ quốc tế, (2) Nghiên cứu vật lý và toán học trình độ quốc tế, (3) Tư vấn cho các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia giáo dục và tuyên truyền cho công chúng về lĩnh vực vật lý và toán học. Mảng Đào tạo sẽ được hai Trung tâm bắt đầu thực hiện từ năm nay, với 4 hạng mục chính là Đào tạo tài năng, nâng cao; Đào tạo vật lý và toán học trình độ sau đại học; Đào tạo sau tiến sĩ về vật lý và toán học, và Xây dựng chương trình đào tạo, quy trình tuyển chọn, quản lý, hỗ trợ tài chính đào tạo quốc tế trình độ thạc sỹ và tiến sỹ trong lĩnh vực vật lý và toán học thông qua các chương trình, dự án nghiên cứu khoa học. Các chương trình này dành cho công dân Việt Nam và một số nước trong khu vực có nhu cầu, cũng như tại một số nước Châu Phi - nơi vật lý và toán học chưa thực sự phát triển. Về mảng nghiên cứu, hai Trung tâm sẽ tổ chức các nhóm và các đề tài nghiên cứu nhằm xây dựng các nhóm nghiên cứu mạnh, đạt trình độ khu vực và quốc tế, trong đó chú trọng sự tham gia của các nhà vật lý và toán học nước ngoài. Đồng thời, thúc đẩy hợp tác nghiên cứu vật lý và toán học trong khu vực và quốc tế (tổ chức hội thảo quốc tế; trao đổi khoa học trong khu vực và quốc tế; xây dựng và tham gia các chương trình, dự án nghiên cứu khu vực và quốc tế...)

Bên cạnh đó, hai Trung tâm cũng có nhiệm vụ tổ chức hoạt động hợp tác quốc tế, bao gồm: Hợp tác với Chương trình quốc tế về Khoa học cơ bản (IBSP) của UNESCO, Trung tâm Quốc tế Vật lý lý thuyết (ICTP) tại Trieste (Italia) và các tổ chức khoa học khác, tổ chức các sự kiện khoa học và chuyển giao tri thức về vật lý và toán học (các lớp học, hội thảo, hội nghị, semina...) phù hợp với các chương trình của UNESCO. Ngoài ra, hai Trung tâm cũng sẽ hợp tác nghiên cứu và ứng dụng vật lý và toán học với các trường đại học, viện nghiên cứu trong nước và quốc tế, trong đó đặc biệt chú ý đến các quốc gia ASEAN, Châu Á - Thái Bình Dương và châu Phi. Các hoạt động hợp tác bao gồm: trao đổi chuyên gia ngắn hạn, cử chuyên gia của Việt Nam đi dạy các lớp ngắn hạn, tham gia các hội nghị, hội thảo, đón chuyên gia và học viên của các nước đến học tập và làm việc tại trung tâm.

Ông Mai Phan Dũng, Tổng Thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam đánh giá hai trung tâm dạng II này có vai trò quan trọng trong việc xây dựng tầm nhìn, sứ mệnh nghiên cứu đào tạo chuyên ngành, phù hợp với chính sách và chiến lược UNESCO, góp phần thực hiện đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong lĩnh vực chuyên môn các nước thành viên. Ông còn cho biết hiện UNESCO công nhận 98 trung tâm khoa học dạng II, trong đó có 49 trung tâm thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên. Trong đó, Việt Nam có hai trung tâm, chiếm lượng lớn trong số 200 thành viên. Như vậy, Việt Nam cùng với Malaysia, Thái Lan và Indonesia là bốn nước của ASEAN có trung tâm dạng II được UNESCO công nhận và bảo trợ.

Thay mặt Lãnh đạo Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Phó Chủ tịch Trần Tuấn Anh chúc mừng sự ra mắt và giới thiệu tới cộng đồng nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước của hai trung tâm

Thay mặt Lãnh đạo Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Phó Chủ tịch Trần Tuấn Anh chúc mừng sự ra mắt và giới thiệu tới cộng đồng nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước của hai trung tâm và cảm ơn sự ủng hộ, hỗ trợ của các cơ quan liên quan để hai trung tâm đi vào hoạt động. Về phía Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam sẽ luôn hỗ trợ, tạo điều kiện tối đa để hai trung tâm hoàn thành tốt cam kết với UNESCO; đồng thời tin tưởng với sự ủng hộ của UNESCO, Văn phòng UNESCO tại Việt Nam, các tổ chức UNESCO liên quan, cũng như Bộ Khoa học và Công nghệ, hai trung tâm sẽ có nhiều đột phá với những thành công mới.

Ban điều hành hai trung tâm ICP và ICRTM