Thông tin Đề tài

Tên đề tài Nghiên cứu hiện trạng đa dạng của các loài dơi ở hang động du lịch của Việt Nam và xét nghiệm các chủng coronavirus có khả năng gây bệnh dịch đối với con người
Mã số đề tài VAST04.03/21-22
Cơ quan chủ trì (Cơ quan thực hiện) Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật
Thuộc Danh mục đề tài Hướng Đa dạng sinh học và các hợp chất có hoạt tính sinh học (VAST04)
Họ và tên Vũ Đình Thống
Thời gian thực hiện 01/01/2021 - 31/12/2023
Xếp loại Đạt loại B
Mục tiêu đề tài
- Xác định thành phần loài dơi sinh sống trong một số hang động được khai thác phục vụ phát triển du lịch ở Việt Nam.
- Cung cấp kết quả xét nghiệm mẫu vật thu được qua các đợt điều tra thực địa nhằm khẳng định những loài dơi sinh sống ở khu vực nghiên cứu có mang hoặc không mang những chủng coronavirus gây bệnh dịch đối với con người.
Kết quả chính của đề tài
- Về khoa học:
Kết quả nghiên cứu của đề tài đã xác định được thành phần loài dơi sinh sống trong một số hang động ở khu vực nghiên cứu, bao gồm: 18 loài, 7 giống, 6 họ ở Khu Di sản Thiên nhiên và Văn hóa Thế giới Tràng An; 21 loài, 9 giống, 6 họ ở Vườn Quốc gia Cúc Phương; 16 loài, 8 giống, 5 họ ở Vườn Quốc gia Cát Bà. Trong đó, có loài Dơi nếp mũi hạ long (Hipposideros alongensis) đặc hữu của Việt Nam và 8 loài khác được ghi nhận được ở cả 3 khu vực nghiên cứu (Hipposideros armiger, H. poutensis, H. gentilis, Rhinolophus affinis, R. marshalli, R. pearsoni, R. pusillus, Tophozous melanopogon). Có 4 loài được ghi trong Danh lục Đỏ của IUCN ở mức cần quan tâm bảo tồn, bao gồm: 3 loài ở mức “Sẽ nguy cấp - VU” (Hipposideros alongensis, H. khaokhouayensis, Myotis pilosus) và 1 loài ở mức “Gần bị đe doạ - NT” (Ia io). Đây là thành phần loài dơi ghi nhận ở những hang động thuộc các khu vực nghiên cứu trong thời gian thực hiện đề tài. Thực tế, còn nhiều loài và dạng loài dơi khác sinh sống ở những hệ thống hang động và hệ sinh thái khác nhau trong mỗi khu vực nghiên cứu (Khu Di sản Thiên nhiên và Văn hóa Thế giới Tràng An, Vườn Quốc gia Cúc Phương và Vườn Quốc gia Cát Bà) đang được tiếp tục phân tích và định loại nhằm xác định rõ vị trí phân loại trong thời gian tới.
Kết quả nghiên cứu của đề tài đã góp phần cung cấp những dẫn liệu mới về nhiễm sắc thể của tổ hợp loài Dơi lá mũi pecxon (Rhinolophus pearsonii) ở khu vực nghiên cứu và trong phạm vi phân bố hiện biết của chúng, bao gồm cả những nước lân cận.
Kết quả xét nghiệm mẫu sinh phẩm thu từ những cá thể dơi bắt gặp ở khu vực nghiên cứu trong thời gian thực hiện để tài không phát hiện Coronavirus. Đáng chú ý, trong số những loài dơi sinh sống ở khu vực nghiên cứu, có loài Dơi lá tôma (R. thomasi). Những quần thể của loài dơi này ở khu vực nghiên cứu (Khu Di sản Thiên nhiên và Văn hóa Thế giới Tràng An và Vườn Quốc gia Cúc Phương). Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm mẫu sinh phẩm thu từ những quần thể của loài dơi này bắt gặp ở tỉnh Sơn La dương tính với Coronavirus. Đây là loài dơi phân bố rộng, có khả năng di chuyển qua những khu vực khác nhau và sinh sống trong cùng hang động với nhiều loài dơi khác. Do vậy, cần có những nghiêm cứu tiếp theo và mở rộng phạm vi xét nghiệm mẫu sinh phẩm của những quần thể loài dơi này ở toàn bộ các hang động hiện biết ở mỗi khu vực nghiên cứu và những khu vực lân cận để hiểu rõ hơn về khả năng hoặc mức độ lây nhiễm giữa các loài hoặc giữa các quần thể cùng loài (nếu có).
Kết quả nghiên cứu của đề tài cung cấp những dẫn liệu đầu tiên về thành phần loài dơi ở Khu Di sản Thiên nhiên và Văn hóa Thế giới Tràng An. Đồng thời, kết quả nghiên cứu còn cung cấp những dẫn liệu mới về đặc điểm tiếng kêu siêu âm của các loài dơi thuộc họ Dơi nếp mũi (Hipposideridae) ở Vườn Quốc gia Cúc Phương nói riêng và tập tính tiếng kêu siêu âm của loài Dơi nếp mũi hạ long (Hipposideros alongensis) đặc hữu của Việt Nam.
- Về ứng dụng: Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở khoa học cho công tác quản lý đa dạng sinh học, phát triển du lịch sinh thái có hoạt động tham quan hang động, nghiên cứu những đặc điểm sinh thái học, phòng chống dịch bệnh động vật, giáo dục, đào tạo và nhiều lĩnh vực khác.
Những đóng góp mới
Cung cấp những dẫn liệu mới về các loài dơi ở Khu Di sản Thiên nhiên và Văn hóa Thế giới Tràng An.
Cung cấp dẫn liệu cập nhật về vị trí phân loại của những loài dơi bắt gặp ở mỗi khu vực nghiên cứu.
Xác định rõ thành phần và số lượng cá thể thuộc mỗi loài dơi sinh sống ở 6 hang động nổi tiếng ở khu vực nghiên cứu được khái thác phục vụ phát triển du lịch.
Cung cấp dẫn liệu khoa học về các loài dơi ở khu vực nghiên cứu không mang coronavirus để làm cơ sở cho phát triển du lịch ở mỗi khu vực.
Cung cấp những dẫn liệu về đặc điểm sinh thái học của loài Dơi nếp mũi hạ long (Hipposideros alongensis) và một số loài ngoại ký sinh.   
Địa chỉ ứng dụng

- Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng làm cơ sở khoa học cho những công trình nghiên cứu tiếp theo ở những cơ quan nghiên cứu khoa học.
- Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể tham khảo cho công tác giáo dục, đào tạo và các lĩnh vực khác có liên quan.

Kiến nghị

- Tiếp tục mở rộng hướng nghiên cứu hiện trạng các loài dơi ở những hang động và sinh cảnh khác có sự tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với con người để có cơ sở khoa học đối với công tác phòng tránh dịch bệnh động vật và các lĩnh vực khác.
- Tăng cường nghiên cứu các loài dơi và những loài ngoại ký sinh ở dơi để bổ sung và cập nhật dẫn liệu cho đánh giá tính đa dạng sinh học của Việt Nam.

Ảnh nổi bật đề tài
1708161883340-Screen Shot 2024-02-17 at 4.24.29 PM.png