Thông tin Đề tài

Tên đề tài Điều tra, tìm kiếm một số loài thực vật có khả năng kháng virus Dengue gây bệnh sốt xuất huyết (khu vực miền Bắc)
Mã số đề tài UQĐTCB.01/19-20
Cơ quan chủ trì (Cơ quan thực hiện) Viện Hoá học
Thuộc Danh mục đề tài Dự án điều tra cơ bản
Họ và tên PGS. TS. Trần Thị Phương Thảo
Thời gian thực hiện 01/01/2019 - 31/12/2021
Tổng kinh phí 1.000 triệu đồng
Xếp loại Xuất sắc
Mục tiêu đề tài

- Điều tra, thu thập và đánh giá khả năng kháng virus Dengue gây bệnh sốt xuất huyết của các loài thực vật ở một số tỉnh miền Bắc Việt Nam
- Đưa ra được bộ dữ liệu về cấu trúc của các hoạt chất có tác dụng kháng virus Dengue.
- Đề xuất khả năng sử dụng một số loài cây cỏ ở miền Bắc Việt Nam để ứng dụng làm thuốc điều trị bệnh sốt xuất huyết. 

Kết quả chính của đề tài

- Đã thu thập, xử lý mẫu và định danh, đưa ra bộ dữ liệu về đặc điểm thực vật, phân bố và tiêu bản của 14 loài thực vật ở miền Bắc Việt Nam để nghiên cứu đánh giá hoạt tính kháng virus Dengue gây bệnh sốt xuất huyết. Đã đánh giá hoạt tính kháng virus Dengue gây bệnh sốt xuất huyết của 19 dịch chiết tổng được tạo bởi các bộ phận khác nhau của 14 loài nghiên cứu. Kết quả cho thấy dịch chiết n-hexane của cây đu đủ, dịch chiết ethyl acetate của cây nhót, cây cỏ sữa lá to và huyết dụ thể hiện hoạt tính tốt nhất trên các chủng virus DENV. 
- Đã phân lập, chiết tách và xác định cấu trúc của 9 hợp chất từ dịch chiết ethyl acetate của loài nhót (N1-N9), 9 hợp chất từ dịch chiết n-hexane của lá đu đủ (DD1-DD9) và 8 hợp chất từ dịch chiết ethyl acetate của loài cỏ sữa lá to (CSLT1-CSLT8). Đã đánh giá hoạt tính kháng virus Dengue của 10 chất sạch phân lập được từ 3 loài nghiên cứu trên 4 chủng virus Dengue DENV1-4. Kết quả cho thấy hợp chất N3 (2-O-trans-p-coumaroyl alphitolic acid) thể hiện hoạt tính tốt nhất trên các chủng virus DENV thử nghiệm với các giá trị PNRT50 lần lượt là 50,53, 101,06 và 202,2 µM trên DENV-2, DENV-4 và DENV-1.
- Đã nghiên cứu cơ chế tác động của 9 chất sạch phân lập được từ cây nhót (N1-N9) lên hai protein 3LP6 và 3LKW của virus Dengue bằng tính toán lý thuyết theo mô hình docking phân tử (in silico). Kết quả cho thấy các hợp chất N6, N7, N9, N2 và N3 là các hợp chất thể hiện tương tác tốt nhất với protein của virus Dengue theo tính toán lý thuyết. N4-N7 phù hợp với môi trường sinh lý và sinh hóa của cơ thể, có tiềm năng tiếp tục nghiên cứu phát triển.
- Trên cơ sở các kết quả nghiên cứu của dự án, đã xây dựng bộ dữ liệu về đặc điểm thực vật, phân bố, hoạt tính chống sốt xuất huyết và đề xuất việc khai thác, sử dụng hiệu quả bốn loài thực vật nhót (Elaeagnus latifolia), đu đủ (Carica papaya), cỏ sữa lá to (Euphorbia hirta) và huyết dụ (Cordyline fruticosa).
- Đã công bố: 01 bài báo đã đăng trên tạp chí Chemistry and Biodiversity (SCIE, Impact factor 2.74, 2022, 19, e202101026) và 02 bài báo trên tạp chí Vietnam Journal of Chemistry (bài 1: Vietnam J. Chem., 2021, 59(3), 376-3822021, 59 (6), 943-920, bài 2: Vietnam J. Chem., 60(6), 777-783).

Những đóng góp mới

- Lần đầu tiên hoạt tính kháng virus Dengue của 14 loài thực vật ở miền Bắc Việt Nam được nghiên cứu đánh giá hoạt tính kháng virus Dengue DENV1-4. Lần đầu tiên đánh giá hoạt tính của các dịch chiết phân đoạn từ 4 loài thực vật có hoạt tính kháng virus Dengue tiềm năng nhất là nhót (Elaeagnus latifolia), đu đủ (Carica papaya), cỏ sữa lá to (Euphorbia hirta) và huyết dụ (Cordyline fruticosa). 15 hợp chất lần đầu tiên được phân lập từ hai loài nghiên cứu là nhót nhót (Elaeagnus latifolia) và đu đủ (Carica papaya). Lần đầu tiên đánh giá hoạt tính kháng virus Dengue của 10 chất sạch phân lập được của 3 loài nghiên cứu trên 4 chủng virus DENV1-4.  Lần đầu tiên nghiên cứu tính toán lý thuyết trên mô hình docking phân tử của 9 chất sạch N1-N9 phân lập được từ cây nhót trên hai protein của virus dengue 3LP6 và 3LKW.
Sản phẩm của đề tài:

- Các bài báo đã công bố: 
+ 01 bài báo đã đăng trên tạp chí ISI: Tran Thi Phuong Thao*, Nguyen Quang Co, Ho Ngoc Anh, Nguyen Thi Luu, Vu Thi Bich Hau, Nguyen Thi Thu Thuy, Tran Van Chien, Nguyen The Anh, Thanh Q.Bui, To Dao Cuong, Phan Tu Quy, Nguyen Thanh Triet, Tran Van Sung, Nguyen Ai Nhung (2022). Anti‐Dengue Screening on Several Vietnamese Medicinal Plants: Experimental Evidences and Computational Analyses, Chemistry & Biodiversity, 19(7), e202101026. https://doi.org/10.1002/cbdv.202101026; 02 bài báo trên tạp chí Vietnam Journal of Chemistry: Bài 1: Tran Thi Phuong Thao*, Nguyen Thi Luu, Nguyen Linh Chi, Vu Thi Bich Hau,Nguyen ThiThu Thuy (2021), The first phytochemical study of Elaeagnus latifolia inVietnam, Vietnam Journal of Chemistry, 59(3), 376-382. Doi: 10.1002/vjch.202000204. Bài 2: Tran Thi Phuong Thao*, Nguyen Thi Dung, Pham Thi Ninh, Tran Van Chien, Ho Ngoc Anh, Vu Thi Bich Hau, Nguyen Thi Thu Thuy*, Phytochemistry of the unpolar extract of Carica papaya leaves and its antidengue activity, Vietnam Journal of Chemistry, 60(6), 777-783, Doi: 10.1002/vjch.202200049.
 - Các sản phẩm cụ thể (hiện đang lưu giữ tại phòng Tổng hợp Hữu cơ, Viện Hóa học)
Bộ dữ liệu về đặc điểm thực vật, phân bố, tiêu bản của 14 loài thực vật ở miền Bắc Việt Nam. Kết quả thử nghiệm hoạt tính chống sốt xuất huyết của 14 loài nghiên cứu. Bộ dữ liệu về cấu trúc của 23 chất sạch phân lược được từ 3 loài nghiên cứu: nhót (Elaeagnus latifolia), đu đủ (Carica papaya), cỏ sữa lá to (Euphorbia hirta). Kết quả thử nghiệm về hoạt tính chống sốt xuất huyết của 10 chất sạch phân lập được từ 3 loài nghiên cứu: Nhót (Elaeagnus latifolia), đu đủ (Carica papaya), cỏ sữa lá to (Euphorbia hirta). Kết quả sàng lọc ảo docking phân tử của 9 chất sạch phân lập được từ loài nhót (N1-N9) trên hai protein của virus dengue 3LP6 và 3LKW. Báo cáo đề xuất khả năng khai thác, sử dụng hiệu quả 4 loài thực vật có tác dụng điều trị bệnh sốt xuất huyết ở miền Bắc Việt Nam.

 

Kiến nghị

Nghiên cứu sâu hơn về quy trình chiết tách quy mô pylot,  tạo các chế phẩm chứa các hoạt chất có hoạt tính kháng virus dengue từ bốn loài nhót (Elaeagnus latifolia), đu đủ (Carica papaya), cỏ sữa lá to (Euphorbia hirta) và huyết dụ (Cordyline fruticosa), tạo cơ sở để ứng dụng trong y dược học nhằm hỗ trợ điều trị bệnh sốt xuất huyết. Đối với các loài có hoạt tính tốt như loài nhót (lá), đu đủ (cành và lá) và huyết dụ (cả cây) đều là các loài dễ nhân giống bằng chiết cành, ghép cành cho năng suất cao, phù hợp với đất phù sa, độ ẩm cao ở miền Bắc Việt Nam. Vì vậy, các loài này cần được quy hoạch thành các khu vườn dược liệu, vườn sinh thái phù hợp với từng địa phương để phát triển, nhân trồng rộng rãi nhằm sử dụng làm nguồn nguyên liệu điều chế thuốc hỗ trợ, điều trị bệnh sốt xuất huyết. Loài cỏ sữa lá to (cả cây) là loài mọc hoang, dễ trồng, dễ nhân giống bằng cách gieo hạt, cần được trồng rộng rãi làm cây cảnh, trồng ở vườn nhà, vườn thuốc nam để sử dụng nhằm hỗ trợ điều trị bệnh sốt xuất huyết. Hơp chất N3 (2-O-trans-p-coumaroyl alphitolic acid) được phân lập từ lá cây nhót là một hợp chất có hoạt tính chống sốt xuất huyết tốt trên các chủng virus Dengue DENV, cần nghiên cứu chiết tách hợp chất này từ loài nhót để thu được lượng lớn nhằm định hướng nghiên cứu sâu và ứng dụng trong y học cổ truyền để điều trị bệnh sốt xuất huyết.

Ảnh nổi bật đề tài
1680591387337-10.png