Thông tin Đề tài

Tên đề tài Nghiên cứu quy trình chiết xuất hoạt chất rivularin A từ loài ốc biển Monodonta labio (Linnaeus, 1758), phát hiện các chất có hoạt tính sinh học tương đương rivularin A từ loài sên biển Aplysia sp. và đánh giá khả năng diệt tế bào ung thư của hợp chất rivularin A ở cấp độ sinh học phân tử (Phần: Nghiên cứu chiết xuất hoạt chất rivularin A từ loài ốc biển Monodonta labio (Linnaeus, 1758), phát hiện các chất có hoạt tính sinh học tương đương rivularin A từ loài sên biển Aplysia sp. và đánh giá khả năng diệt tế bào ung thư của hợp chất rivularin A)
Mã số đề tài KHCBBI.02/19-21
Cơ quan chủ trì (Cơ quan thực hiện) Viện Hóa sinh biển
Thuộc Danh mục đề tài Khoa học Biển
Họ và tên TS. Nguyễn Văn Thanh
Thời gian thực hiện 01/01/2019 - 31/12/2021
Tổng kinh phí 1.500 triệu đồng
Xếp loại Xuất sắc
Mục tiêu đề tài

- Chiết xuất lượng nhiều hoạt chất rivularin A;
- Phát hiện các chất có hoạt tính sinh học tương đương với hoạt chất rivularin A từ loài sên biển Aplysia sp. và loài ốc biển Monodonta labio (Linnaeus, 1758)
- Đánh giá được hoạt tính sinh học các hợp chất phân lập được và nghiên cứu khả năng diệt tế bào ung thư của hoạt chất rivularin A.

Kết quả chính của đề tài

Về khoa học:
- Đề tài đã tiến hành thu thập được 2 mẫu sên biển Aplysia dactylomela tại Hòn Mê, Thanh Hóa và tại vùng biển Nhật Lệ, Quảng Bình, và 1 mẫu ốc biển Monodonta labio (Linnaeus, 1758) tại Lăng Cô, Thừa Thiên – Huế.
- Đề tài đã phân lập và nhận dạng được 6 hợp chất từ mẫu ốc biển Monodonta labio, trong đó hợp chất ML1 (rivularin A) được tinh chế lượng nhiều với khối lượng 100 mg. Hai hợp chất bi-indole có chứa nhiều nguyên tử Br (ML1 ML7) thể hiện hoạt tính gây độc tế bào trên các dòng tế bào HepG2, DU145 và A549, trong đó ML01 ở nồng độ 10 µM được phát hiện có khả năng gây chết theo chương trình (apoptosis) đối với dòng tế bào ung thư HepG2.
- Từ mẫu sên biển Aplysia dactylomela thu thập tại Quảng Bình, đề tài đã phân lập và xác định cấu trúc được 9 hợp chất (ADR1 ADR9), trong đó có 2 chất mới ADR1 ADR2 là các chamigrane sesquiterpene có chứa 1 nguyên tử Brom tại vị trí C-10. Cấu hình tuyệt đối của ADR1 AD3 được xác định bằng phương pháp phổ lưỡng sắc tròn ECD kết hợp với tính toán lý thuyết hóa học lượng tử. Hợp chất ADR2 là hợp chất chamigrane sesquiterpene đầu tiên có vòng B chứa 2 nhóm epoxide. Kết quả thử hoạt tính gây độc tế bào đã phát hiện 6 hợp chất có hoạt tính, trong đó hợp chất ADR5 (elatol) có hoạt tính mạnh trên 4 dòng tế bào MCF7, HepG2, Hela và A549 với IC50 trong khoảng 0.45 – 2.74 μM. So sánh giá trị IC50 cho thấy hợp chất elatol (IC50 = 0.66 μM) ức chế sự phát triển tế bào ung thư gan người HepG2 mạnh hợn hợp chất rivularin A (IC50 = 7.74 μM).
- Ba hợp chất sesquiterpene mới aplydactylonin A-C (AD1-AD3) đã được phân lập từ mẫu sên biển Aplysia dactylomela thu thập tại Thanh Hóa. Cấu hình tuyệt đối của các hợp chất AD1 AD3 được xác định bằng phương pháp phổ nhiễu xạ tia X đơn tinh thể (X-ray) và phổ ECD. Hợp chất AD3 là một rearranged chamigrane sesquiterpene hiếm gặp có chứa liên kết 3,11-epoxy. Kết quả thử hoạt tính gây độc tế bào cho thấy hợp chất AD2 có hoạt tính trên 3 dòng tế bào HepG2, DU145 và A549 với IC50 lần lượt bằng 4.08 ± 0.63, 38,64 ± 1,04 và 12.33 ± 0.95 μM. Ngoài ra, hợp chất AD2 ở nồng độ 5 µM còn được chứng minh có khả năng gây chết theo chương trình đối với dòng tế bào ung thư gan người HepG2 mạnh hơn so với hợp chất ML1 (rivularin A).   
Về ứng dụng: Hợp chất ML1 (rivularin A) thu được có khối lượng lớn, có thể sử dụng cho những nghiên cứu tiếp theo về hoạt tính sinh học và dược học.

Sản phẩm của đề tài:

- Các bài báo đã công bố (liệt kê):
1.    Pham Thi Mai Huong, Nguyen Viet Phong, Nguyen Thi Huong, Duong Thu Trang, Do Thi Thao, Nguyen Xuan Cuong, Nguyen Hoai Nam, Nguyen Van Thanh*. “Aplydactylonins A-C, three new sesquiterpenes from the Vietnamese sea hare Aplysia dactylomela and their cytotoxicity”. Journal of Natural Medicines (2022) 76:210–219.
2.    Pham Thanh Binh, Duong Thu Trang, Nguyen Phuong Thao, Nguyen Chi Mai, Nguyen Xuan Cuong, Nguyen Hoai Nam, Nguyen Van Thanh*. “Structure elucidation of new brominated sesquiterpenes from the sea hare Aplysia dactylomela by experimental and DFT computational methods”. Journal of Molecular Structure 1259 (2022) 132744.
- Các sản phẩm cụ thể (mô tả sản phẩm, nơi lưu giữ)
+ Chất sạch rivularin A (khối lượng 100 mg) và 17 chất sạch phân lập được từ các mẫu sên biển Aplysia dactylomela và ốc biển Monodonta labio thuộc đề tài được lưu giữ tại phòng Hoạt chất sinh học, viện Hóa sinh biển.

Những đóng góp mới

- Đề tài đã phân lập và xác định cấu trúc được 5 hợp chất sesquiterpene mới từ 2 mẫu sên biển Aplysia dactylomela thu thập tại Quảng Bình và Thanh Hóa.
- Đề tài đã phát hiện 9 hợp chất có hoạt tính gây độc tế bào từ các mẫu sên biển Aplysia dactylomela và ốc biển Monodonta labio, trong đó các hợp chất elatol (ADR5), aplydactylonin B (AD2) và rivularin A (ML1) thể hiện hoạt tính tốt.
- Đề tài đã lần đầu tiên phát hiện 2 hợp chất aplydactylonin B (AD2) và rivularin A (ML1) có khả năng gây apoptosis đối với dòng tế bào ung thư gan người HepG2.

 

Địa chỉ ứng dụng Viện Hóa sinh biển
Kiến nghị

Nhóm nghiên cứu đề tài kiến nghị cần có những nghiên cứu sâu hơn về cơ chế gây độc tế bào ung thư của chất mới aplydactylonin B (AD2) và các hợp chất rivularin A (ML1), elatol (ADR5). Bên cạnh đó, cần tiếp tục nghiên cứu tìm kiếm các hoạt chất mới từ các loài sên biển và ốc biển Việt Nam.

Ảnh nổi bật đề tài
1669081796137-118.jpg