Bài giảng đại chúng: Từ hạt cơ bản đến vũ trụ

16/09/2025

Ngày 12/9/2025, Hội Vật lý Việt Nam phối hợp cùng Đại học Phenikaa tổ chức Bài giảng đại chúng có chủ đề “TỪ HẠT CƠ BẢN ĐẾN VŨ TRỤ". Đây là Bài giảng thứ 3 trong chuỗi các Bài giảng đại chúng do Hội Vật lý Việt Nam tổ chức nhân kỷ niệm 100 năm ra đời của thuyết lượng tử và hưởng ứng Năm Quốc tế Khoa học và Công nghệ lượng tử - 2025.

Dự sự kiện có GS.TS. Vũ Văn Trường - Trưởng Ban Khoa học và Công nghệ, Đại học Phenikaa; PGS.TS. Nguyễn Hồng Quang - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Vật lý Việt Nam, chủ trì sự kiện; Bà Nguyễn Thị Vân Nga - Giám đốc Trung tâm Dữ liệu và Thông tin khoa học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, đơn vị đồng hành cùng Hội Vật lý Việt Nam tổ chức chuỗi Bài giảng đại chúng năm 2025; Các diễn giả trình bày Bài giảng cùng các nhà khoa học, các cán bộ nghiên cứu và sinh viên Đại học Phenikaa.

Phát biểu khai mạc sự kiện, GS.TS. Vũ Văn Trường cho biết, sự kiện Bài giảng đại chúng lần này là nối tiếp trong chuỗi Bài giảng đại chúng do Hội Vật lý Việt Nam chủ trì, tổ chức. Đây là cơ hội để kết nối và lắng nghe các thầy cô cũng như các nhà khoa học trình bày các kết quả, các kiến thức và các thông tin cập nhật mới nhất về Vật lý hạt, Thuyết tương đối và Vũ trụ học. Thông qua sự kiện này, GS.TS. Vũ Văn Trường mong muốn các nhà khoa học, thầy cô, các nghiên cứu sinh, sinh viên sẽ có cơ hội mở rộng giao lưu, kết nối cũng như tạo ra mạng lưới nghiên cứu, đặc biệt là nghiên cứu khoa học cơ bản, lĩnh vực Vật lý trong liên quan đến Vật lý hạt, Thuyết tương đối và Vũ trụ học.

Bài giảng thứ Nhất, với chủ đề "Thế giới kỳ diệu của hạt cơ bản": TS. Đào Thị Nhung, Viện Nghiên cứu tiên tiến Phenikaa, Đại học Phenikaa đã trình bày một cách có hệ thống về thế giới vi mô của các hạt cơ bản, lý thuyết mô tả chúng và sự thành công của Mô hình Chuẩn

PGS. TS Đỗ Quốc Tuấn trình bày bài giảng

Bài giảng thứ Hai, có chủ đề "Thuyết tương đối rộng và Cơ học lượng tử: hai mặt của một đồng xu" do PGS.TS. Đỗ Quốc Tuấn, Viện Nghiên cứu tiên tiến Phenikaa, Đại học Phenikaa trình bày. Bài giảng không chỉ là một tổng quan kiến thức chuẩn mực về Thuyết tương đối rộng (General Relativity - GR) và Cơ học lượng tử (Quantum Mechanics - QM) mà còn đưa ra một cách tiếp cận và diễn giải mang tính cá nhân sâu sắc. Tác giả xem hai lý thuyết này không phải là hai thực thể đối nghịch cần phải loại trừ lẫn nhau, mà là “hai mặt của một đồng xu” - hai cách mô tả bổ sung và không thể tách rời cho cùng một thực tại vật lý. Quan điểm này vượt ra ngoài việc liệt kê sự kiện lịch sử và trở thành tư tưởng xuyên suốt, định hình cách ông phân tích sự tương tác giữa chúng.

Bài giảng cuối cùng do TS. Phạm Tuấn Anh, Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam trình bày có chủ đề "Vũ trụ sơ khai và những khám phá gây bất ngờ gần đây". Bài giảng tập trung vào quá trình tái ion hóa, sự hình thành các thiên hà đầu tiên và vai trò của các công cụ quan sát hiện đại như kính thiên văn Hubble, ALMA và đặc biệt là James Webb (JWST).

TS. Phạm Tuấn Anh trình bày bài giảng

Tại sự kiện, các nhà khoa học, đặc biệt là các sinh viên đã thảo luận một cách sôi nổi, đặt ra nhiều câu hỏi cũng như gợi mở các vấn đề để các diễn giả làm rõ như: Yêu cầu kỹ thuật khi muốn quan sát ở phạm vi rộng hơn; giới hạn quan sát của các kính thiên văn,… Bài giảng Đại chúng “Từ hạt cơ bản đến vũ trụ” kết thúc thành công tốt đẹp. Sự kiện không chỉ dừng lại ở việc truyền tải kiến thức mà còn gợi mở nhiều vấn đề khoa học, hứa hẹn mở ra nhiều diễn đàn đối thoại ý nghĩa tương tự trong tương lai.