Thông tin Đề tài

Tên đề tài Nghiên cứu phát hiện các chất có hoạt tính hạ đường huyết từ cây dừa cạn (Catharanthus roseus) của Việt Nam
Cơ quan chủ trì (Cơ quan thực hiện) Viện Hoá học
Thuộc Danh mục đề tài Hướng Đa dạng sinh học và các hợp chất có hoạt tính sinh học (VAST04)
Họ và tên TS. Nguyễn Thanh Tâm
Thời gian thực hiện 01/01/2013 - 01/01/2014
Tổng kinh phí 500.000.000 đồng
Xếp loại Khá
Mục tiêu đề tài

Có được kết luận về hoạt tính hạ đường huyết của cây dừa cạn Việt Nam và khả năng sử dụng chúng trong điều trị bệnh đái tháo đường Type II.

Kết quả chính của đề tài
  • Thu hái mẫu thực vật ở Bình Định và Từ Liêm, Hà Nội phục vụ nghiên cứu.
  • Xử lý mẫu thực vật, tạo các dịch chiết khác nhau: hexane, dichloromethane, ethyl acetate và methanol.
  • Nghiên cứu hoạt tính kháng enzym α-glucosidase của các dịch chiết thu được. Kết quả cho biết hai dịch chiết dichloromethane, ethyl acetate có hoạt tính kháng enzym glucosidase tốt với giá trị IC50 là 4.0 và 9.18 µg/mL.
  • Phân lập và xác định cấu trúc hóa học của 9 hợp chất từ hai dịch chiết dichloromethane, ethyl acetate có hoạt tính kháng enzym glucosidase của cây và rễ dừa cạn thu hái tại Hoài Nhơn, Bình Định là: spatozoate (33), kaurenoic acid (34), ursonic acid (35), 3-hydroxy-11-ursen-28,13-olide (36), vindoline (37), ursolic acid (38), β-sitosterol (39), stigmasterol (40), β-sitosterol glucoside (41). Trong đó, chất 33, 3536 lần đầu tiên được phân lập từ loài này.
  • Hiệu suất tách ursolic acid từ hai mẫu dừa cạn thu hái tại Hoài Nhơn, Bình Định và Từ Liêm, Hà Nội là 0.69 và 0.97% so với trọng lượng mẫu khô.
  • Kết quả thử hoạt tính kháng enzym α-glucosidase của một số hợp chất phân lập được cho thấy, ba chất ursonic acid (35), 3-hydroxy-11-ursen-28,13-olide (36) và ursolic acid (38) có khả năng ức chế α-glucosidase tốt hơn cả acarbose, đặc biệt chất ursolic acid có hoạt tính mạnh đối với enzyme này với giá trị IC50 là 3.83 µg/ml. Kaurenoic acid (34) không thể hiện hoạt tính.
  • Đánh giá hoạt tính gây độc tế bào trên 9 dòng tế bào ung thư ở người, gồm ung thư gan (Hep-G2), ung thu biểu mô (KB), ung thư phổi (LU-1), ung thư vú (MCF-7), melanoma cancer ung thư sắc tố (SK-Mel2), ung thư bạch cầu cấp tính (HL60), ung thư buồng trứng (SW626), ung thư tuyến tiền liệt (LNCaP) và ung thư ruột kết (HT-29) của 4 chất (33- 36). Kết quả chỉ ra rằng kaurenoic acid (34) thể hiện hoạt tính trung bình trên các dòng tế bào ung thư thử nghiệm với IC50 từ 49.07 tới 70.30 mg/mL; ursonic acid (35) có hoạt tính mạnh nhất trên 9 dòng tế bào thử nghiệm với giá trị IC50 nằm trong khoảng 4.36 tới 30.15 mg/mL.
  • Đã nghiên cứu hoạt tính hạ đường huyết của ursolic acid trên chuột bị đái tháo đường bằng alloxan. Kết quả cho thấy: ursolic acid liều 200 và 300 mg/kgP/ngày đã thể hiện tác dụng hạ đường huyết trên chuột gây đái tháo đường bằng alloxan monohydrate, làm giảm nồng độ glucose trong huyết thanh 45.75% và 51.31% so với đối chứng ở mức có ý nghĩa thống kê với p<0.05.
  • Kết quả thử độc tính cấp của ursolic acid ở các mức liều 2500, 5000 và 7500 mg/kgP/ngày cho thấy chất này không thể hiện độc tính do không xác định được giá trị LD50 (liều gây chết 50% động vật thí nghiệm).
Những đóng góp mới
  • Đây là lần đầu tiên cây dừa cạn được nghiên cứu theo hướng hạ đường huyết ở Việt Nam.
  • Kết quả thử hoạt tính kháng enzym α-glucosidase các cặn chiết của cây dừa cạn thu hái tại huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định chỉ ra rằng, dịch chiết diclometan và etyl acetat có hoạt tính khá tốt đối với enzym này với giá trị IC50 là 4.0 và 9.18 µg/mL, tương ứng.
  • Phân lập và xác định cấu trúc hóa học của 9 hợp chất từ hai dịch chiết dichloromethane, ethyl acetate có hoạt tính kháng enzym α-glucosidase của cây dừa cạn thu hái tại Hoài Nhơn, Bình Định là: spatozoate (33), kaurenoic acid (34), ursonic acid (35), 3-hydroxy-11-ursen-28,13-olide (36), vindoline (37), ursolic acid (38), β-sitosterol (39), stigmasterol (40), β-sitosterol glucoside (41). Trong đó, chất 33, 3436 lần đầu tiên được phân lập từ loài này.
  • Lần đầu tiên nghiên cứu hoạt tính kháng enzym α-glucosidase của các chất spatozoate (33), kaurenoic acid (34), ursonic acid (35) phân lập từ dừa cạn. Kết quả cho thấy ursonic acid có khả năng ức chế enzym tốt với giá trị IC50 là 45.92 µg/mL, cao hơn cả chất tham khảo acarbose (IC50 = 152.56 µg/mL).
  • Đã chỉ ra được ursolic acid là thành phần chính có tác dụng hạ đường huyết của cây dừa cạn ở Việt Nam.
Sản phẩm đề tài
  • 1 bản thảo bài báo quốc tế (đang phản biện)
  • Các bài báo đã công bố: 01 Bài báo trong nước: Nguyen Thanh Tam, Dao Duc Thien, and Tran Van Sung. Further chemical constituents of Catharanthus rosues (L.) G. Don collected from Binh Dinh province, Vietnam. Vietnam Journal of Chemistry, 52(5), 626-628 (2014).
  • Các bằng sáng chế, giải pháp hữu ích: 01 giải pháp hữu ích (QĐ chấp nhận đơn hợp lệ, năm 2015): Nguyễn Thanh Tâm, Trần Văn Sung, Đào Đức Thiện, Nguyễn Thị Hoàng Anh, Trịnh Thị Thủy. Quy trình chiết và tinh chế axit ursolic có tác dụng hạ đường huyết từ cây dừa cạn (Catharanthus roseus).
  • Các sản phẩm khác: Đào tạo 01 Thạc sĩ “Nghiên cứu chiết tách, xác định cấu trúc và thăm dò hoạt tính hạ đường huyết của một số chất phân lập được từ cây dừa cạn (Catharanthus roseus) của Việt Nam”. Thạc sĩ Trần Thị Tính.