Nghiên cứu thực vật học, thành phần hóa học và đánh giá hoạt tính sinh học của cây thuốc quý (Xáo tam phân - Paramignya trimera) tại xã Ninh Vân - Khánh Hòa để làm sáng tỏ tác dụng chữa trị bệnh gan.

Về khoa học:

• Đã thu hái 20 kg thân rễ Xáo tam phân

• Đã điều tra thực vật, xác định tên khoa học của cây thuốc quý – Xáo tam phân tại xã Ninh Vân, Khánh Hòa là Paramignya trimera (Oliv.) Guillaum, họ Cam - Rutaceae.

• Đã phân lập và xác định cấu trúc hóa học của 10 hợp chất từ thân rễ Xáo tam phân, trong đó có 6 hợp chất mới, bao gồm:
  • Bảy hợp chất (3 hợp chất mới) từ cao methanol là ostruthin (1), ninhvanin (2, mới), 6-(2-hydroxyethyl)-2,2-dimethyl-2H-1-benzopyran (3), citrusinine-I (4), chromenin (5, mới), (E)-7-hydroxy-6-(6-hydroxy-3,7-dimethylocta-2,7-dien-1-yl)-2H-chromen (6), trimethin (7, mới).
  • Ba hợp chất glucoside mới từ cao nước. Trong đó có 2 biscoumarin glucoside mới đặt tên là paratrimerin A (8), paratrimerin B (9) và một hợp chất limonoid glucoside mới đặt tên là deacetylnomilin- 7-glucoside (10).
• Đã nghiên cứu tác dụng bảo vệ gan của cao chiết metanol và nước, 02 hợp chất coumarin ostruthin (1) và ninhvanin (2) trên mô hình chuột BALB/c gây độc gan bằng paracetamol. Kết quả nghiên cứu cho thấy dịch chiết methanol có tác dụng bảo vệ gan tốt ở liều 10g/kgP và hoạt chất ostruthin ở liều 50mg/kgP có tác dụng bảo vệ gan gần bằng đối chứng dương Sylimarin.

• Đã nghiên cứu độc tính cấp của chế phẩm TRIMERIN trên chuột. Kết quả nghiên cứu cho thấy chế phẩm TRIMERIN không độc.

Về ứng dụng:

• Đã xây dựng quy trình phân lập hợp chất ostruthin (MC-360) quy mô 8kg nguyên liệu/mẻ, thu được 10,5g sản phẩm ostruthin có độ sạch trên 90%. Đã tiến hành sản xuất 2 mẻ, thu được 21g sản phẩm.

• Đã xây dựng TCCS của chế phẩm TRIMERIN với ostruthin là thành phần chính. Chế phẩm này có thể dùng để tạo ra các sản phẩm có tác dụng hạ men gan và bảo vệ gan.

• Đã phân lập và xác định cấu trúc hóa học của 10 hợp chất từ thân và rễ cây Xáo tam phân, trong đó có 6 hợp chất mới. Kết quả cho thấy thân và rễ cây thuốc Xáo tam phân có thành phần chính coumarin và biscoumarin glucoside. Đặc biệt, hai hợp chất biscoumarin glucoside mới là paratrimerin A (8), paratrimerin B (9) và một limonoid glucoside (deacetylnomilin- 7-glucoside (10)) lần đầu tiên được phân lập từ thiên nhiên.
• Cao nước rễ xáo tam phân ở liều 10 g/kg thể trọng/ngày có tác dụng bảo vệ gan thấp thông qua tác dụng làm giảm nồng độ AST, ALT và hạn chế được một phần tổn thương gan gây ra bởi paracetamol trên mô hình chuột nhắt trắng dòng BALB/c.
• Cao methanol xáo tam phân ở liều 10 g/kgP chuột có tác dụng bảo vệ gan tốt gần tương đương so với chất đối chứng tham khảo (silymarin liều 50 mg/kgP).
• Hợp chất ninhvanin (2) ở liều 50 mg/kgP chuột chưa thể hiện rõ tác dụng bảo vệ gan thông qua việc chỉ làm giảm chỉ số ALT mà không làm giảm chỉ số AST, và hạn chế được một phần tổn thương gan gây bởi paracetamol liều 400 mg/kgP trên chuột.
• Hợp chất ostruthin (1) ở liều 50 mg/kgP chuột có tác dụng bảo vệ gan tốt, gần tương đương so với chất đối chứng tham khảo (silymarin liều 50 mg/kgP) trong thí nghiệm này. Như vậy, hợp chất ostruthin là hợp chất có triển vọng phát triển thành sản phẩm hóa dược có tác dụng bảo vệ gan tốt.
• Đã xây dựng quy trình phân lập hoạt chất ostruthin (1) độ sạch trên 90% ở quy mô 8kg nguyên liệu/mẻ.
• Đã xây dựng TCCS của chế phẩm TRIMERIN từ hợp chất ostruthin.

Các bài báo đã công bố: Đề tài công bố 03 bài báo trong nước, 01 bài báo quốc tế (SCI), 01 bài báo hội nghị quốc tế.

Bài báo trong nước (03):

• Nguyễn Mạnh Cường, Hồ Việt Đức, Nguyễn Văn Tài, Phạm Ngọc Khanh, Vũ Thị Hà, Trần Thu Hường, Nguyễn Duy Nhất, Bước đầu nghiên cứu thành phần hóa học cây Xáo tam phân họ Rutaceae, Tạp chí Hóa học, 51(3), 292-296, 2013.
• Trần Thu Hường, Vũ Thị Hà, Đỗ Thị Thảo, Đoàn Thị Vân, Nguyễn Thị Cúc, Nguyễn Mạnh Cường, Tác dụng bảo vệ gan của các coumarin phân lập từ rễ cây Xáo tam phân (Paramingnya trimera) trên mô hình chuột bị gây tổn thương gan bằng Paracetamol, Tạp chí Khoa học Và Công nghệ, mã bài 5666-20386, đã chấp nhận đăng.
• Nguyễn Mạnh Cường, Trần Thu Hường, Phạm Ngọc Khanh, Ninh Thế Sơn, Nguyễn Thị Cúc, Đỗ Thị Thảo, Tác dụng bảo vệ gan của rễ cây Xáo tam phân (Paramygnia trimera) trên mô hình chuột bị gây tổn thương gan bằng paracetamol, Tạp chí Khoa học Và Công nghệ, đã chấp nhận đăng.

Bài báo quốc tế (01): Nguyen Manh Cuong, Tran Thu Huong, Pham Ngoc Khanh, Nguyen Van Tai, Ninh The Son, Paratrimerins A and B, two new dimeric monoterpene-linked coumarin glycosides from the roots and stems of Paramignya trimera, Chem. Pharm. Bull, đã chấp nhận đăng.

Hội nghị quốc tế (01): Nguyen Manh Cuong, Nguyen Van Tai, Ninh The Son, Tran Thu Huong, Pham Ngoc Khanh, Chemical compositions of the stems and roots of Paramignya trimera, tham gia hội nghị hóa học Việt Nam – Malaysia, 7-9/11/2014.

Các bằng sáng chế, giải pháp hữu ích: 01 sáng chế được chấp nhận đơn hợp lệ "Quy trình phân lập và tinh chế hợp chất coumarin ostruthin có tác dụng bảo vệ gan từ thân và rễ cây Xáo tam phân (Paramignya trimera)" Theo quyết định chấp nhận đơn hợp lệ số 29620/QĐ-SHTT, ngày 21 tháng 5 năm 2015.

Các sản phẩm cụ thể: Chế phẩm TRIMERIN, lưu giữ tại phòng Hoạt chất sinh học - Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên.